برنامه ریزی کاربری اراضی با هدف کمینه سازی فرسایش در حوزه آبخیز مندرجان اصفهان

افزایش جمعیت و بهره برداری بی رویه و نا متناسب از منابع آب و خاک بدون توجه به حفظ این منابع ، پیامد-های ناخوشایندی از قبیل فرسایش خاک را به دنبال دارد. برنامه ریزی کاربری اراضی، تعیین بهترین استفاده از زمین جهت رسیدن به حداکثر سوددهی می باشد به طوریکه این اراضی برای دیگران در آینده نیز حفظ شود.تحقیق حاضر با عنوان برنامه ریزی کاربری اراضی با هدف کاهش فرسایش در حوزه آبخیز مندرجان انجام گردیده است. بدین منظور ابتدا تناسب اراضی منطقه، برای کشت های گندم و جو (آبی و دیم )، سیب-زمینی و بادام دیم، به روش محدودیت ساده و همچنین تناسب اراضی برای مرتع به روش ککم انجام شد. سپس اقدام به ارایه سناریوهای مختلف کاربری اراضی با در نظر گرفتن کلاس های تناسب اراضی گردید. کاربری فعلی اراضی به عنوان سناریو صفر، با استفاده از تصویر ماهواره ای irs1d استخراج شد. در سناریو یک کاربری ( ایده آل ) نقشه های نهایی تناسب همپوشانی گردید و بهترین کلاس تناسب اراضی در مناطق همپوشان انتخاب گردید. در سناریو دوم بهترین کلاس تناسب کاربری های کشاورزی آبی وارد طرح پیشنهادی شد و در سناریو سوم بهترین کلاس تناسب کاربری بادام دیم در بخش هایی از سناریو دوم که کشاورزی آبی پذیرفته شده بود وارد طرح پیشنهادی گردید. به منظور تصمیم گیری و انتخاب کاربری های پیشنهادی در هر یک از بخش های سناریوهای مذکور از عامل فرسایش (متوسط فرسایش سالانه) و فاکتور اقتصادی (سود ناخالص) استفاده گردید.بدین صورت که هر کاربری که میزان فرسایش اراضی تحت تأثیر آن کمتر بود به عنوان کاربری متناسب برای این بخش انتخاب شد. در صورت معنی دار نبودن اختلاف مقادیر فرسایش تحت کاربری های محتلف، کاربری سودآورتر بعنوان کاربری متناسب انتخاب گردید. به منظور ارزیابی فرسایش منطقه از روش مورگان فینی استفاده گردید. پس از انتخاب کاربری ها در هر بخش از سناریوهای مختلف، مدل فرسایش برای کل منطقه اجرا گردید و متوسط فرسایش سالانه برای هر یک از سناریوها بدست آمد. نتایج بیانگر این است که منطقه مطالعاتی برای کاربری های کشاورزی دیم دارای محدودیت اقلیمی می باشد. به طور کلی محدودیت های عمده اراضی، به ترتیب مربوط به فاکتورهای توپوگرافی، خصوصیات فیزیکی و حاصلخیزی خاک می باشد. اراضی منطقه برای کاربری های مرتع و بادام دیم تناسب بهتری دارد. نتایج ارزیابی اقتصادی نیز بیانگر این است که سودآورترین کاربری از بین کاربری های کشاورزی، بادام دیم می باشد. همچنین اراضی تحت کاربری سیب زمینی بیشترین فرسایش متوسط سالانه را به خود اختصاص می دهند. نتایج ارزیابی فرسایش اراضی تحت کاربری سناریوهای پیشنهادی بیانگر این است که سناریو صفر ( کاربری فعلی اراضی ) بیشترین و سناریو یک کمترین فرسایش را باعث می شود. بنابراین به لحاظ فرسایش به ترتیب سناریوهای یک ، دو و سه دارای اولویت می باشند. اما از آنجاکه در سناریوی یک، تمام منطقه بعنوان مرتع شناخته می شود، با توجه به قابل پذیرش نبودن از طرف ساکنین منطقه، قابل توصیه نمی باشد. اما در نهایت از بین سناریوی دو و سه که به لحاظ تعدیل فرسایش دارای اختلاف ناچیز می باشند، سناریوی سه به لحاظ اقتصادی قابل توصیه برای منطقه مندریجان می باشد.